Στα 1984 γεννήθηκε χωριό του βιβλίου στο Βέλγιο. Ήταν η χρονιά του φανταστικού και τρομακτικού Μεγάλου Αδελφού, καθώς η «Νέα Ομιλία» (το “Newspeak”) του οργουελιανού έργου είχε ξεκινήσει την πορεία για την ελάττωση του αριθμού των περιττών λέξεων, την εξαφάνιση της γλώσσας, την καταστροφή των γραπτών κειμένων και την εξουθένωση του ανθρώπινου νου.
Ευτυχώς, βρέθηκε τότε ένας δραστήριος επιχειρηματίας και συνάμα ευαίσθητος λάτρης του τυπωμένου χαρτιού, που θέλησε αντίθετα να δώσει πνοή στον παραδοσιακό λόγο: οργάνωσε το Redu στις βελγικές Αρδέννες, προσφέροντας στο κοινό τη χαρά της ανάγνωσης μεταχειρισμένων, παλιών, καλών βιβλίων.
Αργότερα, έδειξε το πρόσωπό του ο μιμητισμός, άλλοτε ελάττωμα κι άλλοτε ευεργετικός. Στους γείτονες του Βελγίου, στην Ολλανδία και στη Γαλλία, έκαναν την εμφάνισή τους τα χωριά-αδελφάκια του Redu. Κοντά στα γερμανικά σύνορα το Bredevoort (www.bredevoort-boekenstad.nl), στη Λωρραίνη το Fontenoy-la-Joûte (www.fontenoy-la-joute.com).

«Εδώ λειτουργούσε το σχολείο,» εξηγεί ένας από τους σημερινούς βιβλιοπώλες του Bredevoort. «Όμως ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε και αναγκαστικά το σχολείο μεταστεγάστηκε στα 1993. Δεν ήταν καλή η ιδέα να δημιουργήσουμε στη θέση του κάτι σχετικό με τη μόρφωση και την παιδεία;»
Το δημιούργησαν. Το παλιό σχολείο έχει πια διαμορφωθεί σε μια σειρά βιβλιοπωλείων «δεύτερο χέρι», σε αίθουσα διδασκαλίας βιβλιοθηκονομίας και ιταλικών (!), αφού η σύζυγος ενός βιβλιοπώλη είναι Ιταλίδα, και σε απλό αλλά ιδιαίτερα φιλόξενο καφενείο για επείγουσες ανάγκες του στομαχιού των επισκεπτών. (Ας σημειωθεί ότι, πότε-πότε, κάποιος μουσικός φέρνει εκεί την κιθάρα του και συνοδεύει απαλά τους βιβλιολάτρες.)
Κάθε τρίτο Σάββατο του μήνα οργανώνεται εξωτερική αγορά στο παλιό σχολικό προαύλιο, είτε με ήλιο είτε με βροχή δεδομένων των ευμετάβλητων καιρικών συνθηκών στην περιοχή, και φέρνουν την πραμάτεια τους άλλοι βιβλιοπώλες που κανονικά δεν έχουν στέκι στο τέως σχολείο. (Και δεν ιδρώνει το αυτί τους ούτε όταν η ηφαιστειακή τέφρα καλύπτει τον ολλανδικό εναέριο χώρο.)
Η συντριπτική πλειοψηφία του εμπορεύματος είναι βέβαια γραμμένη στη γλώσσα της χώρας, γεγονός που δημιουργεί ορισμένα προβλήματα σε μη αυτόχθονες. Ο χώρος, ωστόσο, ο οποίος είναι αφιερωμένος αποκλειστικά στην ολλανδική ποίηση είναι ευρύς και πολυσύχναστος, οπότε το συναγόμενο συμπέρασμα μοιάζει σε κάθε περίπτωση τιμητικό: ή οι Ολλανδοί εκτιμούν πολύ το είδος αυτό της λογοτεχνίας ή οι αλλοδαποί ενδιαφέρονται για τα ολλανδικά περισσότερο απ’ όσο νομίζεται γενικά.
Υπάρχουν, όμως, και βιβλία «ξενόγλωσσα». Αρκετά στα γερμανικά, πάμπολλα στα αγγλικά. Στα υπαίθρια κιόσκια βρήκα αστυνομικά του Chandler δίπλα στη λογοτεχνία του Dickens και θεατρικά του Σαίξπηρ αγκαλιά με μια αυτοβιογραφία του Μαραντόνα. Μα, εκεί που είχα διάθεση να χαζολογήσω στα έξω, έπιασε μια ανοιξιάτικη μπόρα που ανάγκασε τη νότια ιδιοσυγκρασία μου να χωθεί στο σκεπαστό. Οι υπόλοιποι προφανώς δεν επηρεάζονταν από τους κρουνούς κι άφησαν ελεύθερο το έδαφος για λεπτομερή περιήγηση ενός αγγλόγλωσσου βιβλιοπωλείου, πλουσιότατου κυρίως σε παλιές και σπάνιες εκδόσεις.
«Από Θεού άρξασθαι», και:
Αγία Γραφή στην κελτική διάλεκτο, εκδόσεως 1880, ευρώ 200.
TheVictoriaPsalter, εικονογραφημένη έκδοση των Ψαλμών, 1862, ευρώ 950.
Anglo-Saxon Poetry, 1828, ευρώ 500.
The Myths of Greece and Rome, 1907, ευρώ 20. (Μην το ψάξετε αν ποτέ βρεθείτε εκεί, ήταν πολύ δελεαστική η προσφορά!)
Στις «ελληνικές» προθήκες βρίσκουν επιπλέον τη θέση τους οι Λυσίας, Πίνδαρος, Ηρόδοτος, Αισχίνης, η Οδύσσεια, οι Έλληνες τραγικοί.
«Μια που σας ενδιαφέρει η τραγωδία,» παρεισφρέει ο Άγγλος βιβλιοπώλης με φτηνό λογοπαίγνιο, «κοιτάξτε αυτούς τους σπάνιους στρατιωτικούς χάρτες για την εισβολή των Ναζί στη Βρετανία και την Ιρλανδία! Τους θέλετε; Ή μήπως πρέπει να τους εντάξουμε στον χώρο της κωμωδίας;» Δεν ρώτησα καν την τιμή και συνέχισα την περιήγηση. Ο καιρός έξω είχε γλυκάνει.

 Όσον αφορά το ιστορικό γαλλικό χωριό του 12ου αιώνα, ο μιμητισμός που λέγαμε αφήνει περίεργη γεύση.
Πρώτον, λόγω του εμπνευστή του: πρώην βουλευτής και Υπουργός Γεωργίας (!) θέλησε ψηφοθηρικά (ο χαρακτηρισμός ανήκει σε βιβλιοπώλη) να αντιγράψει το Βέλγιο. Και έφτιαξε στα 1996 το Fontenoy, «προκειμένου να δώσει νέα δυναμική στον αγροτικό πληθυσμό, δημιουργώντας νέες θέσεις απασχόλησης, και να αναδείξει την κτηριακή κληρονομιά μετά τη βιομηχανική παρακμή της περιφέρειας», διατείνεται το κατατοπιστικό φυλλάδιο.
Ύστερα, λόγω της τοποθεσίας και της όλης οργάνωσης: κυριολεκτικά στη «μέση του πουθενά», δίνει την εντύπωση φτωχού συγγενούς, καθώς ούτε τα βιβλιοπωλεία είναι ελκυστικά διατεταγμένα ούτε οι βιβλιοπώλες τους μοιάζουν να ενδιαφέρονται για τον αναγνώστη/πελάτη. Με τα χίλια ζόρια μάς ενημέρωσε ένας ότι πούλησε «Λεύκωμα με έγχρωμες γκραβούρες πουλιών» των αρχών του 18ου αιώνα αντί χιλίων πεντακοσίων ευρώ! «Είμαι σίγουρος,» πρόσθεσε υποτιμητικά, «πως ο Ολλανδός που το πήρε θα το διαλύσει για να τις μοσχοπουλήσει μία-μία»!
Όσο ευχάριστη είναι η μυρουδιά του παλιού χαρτιού, τόσο δυσάρεστη είναι η απόλυτη ακαταστασία. Τι να σου κάνουν οι κιτρινοκόκκινες σημαίες που τοποθετούνται έξω απ’ τις εισόδους, για να επισημάνουν ότι είναι ανοικτά τα καταστήματα; Ή η ελληνοκεντρική, βολταιρική επωνυμία “Micromégas”; Ή οι ενδείξεις στην κεντρική πλατεία με τις πινακίδες και τις χιλιομετρικές αποστάσεις από άλλα «χωριά του βιβλίου» ανά την υφήλιο;
Έφταιγε, μήπως, ο χειμωνιάτικος καιρός μέσα στην άνοιξη που μου άφησε την πικρή, οιονεί καταδικαστική, γεύση; Το ξεφύλλισμα του τουριστικού φυλλαδίου δημιουργεί άλλες εντυπώσεις, αγαθότερες. Επιβάλλεται μάλλον μια νέα επίσκεψη.

ΧΧΧΧΧ