Παρουσßαση του βιβλßου στο Polis Art Café


¢ποψη απü το πÜνελ της εκδÞλωσης: Ο Βασßλης Χατζηιακþβου στο καλωσüρισμÜ του, ενþ διακρßνονται ο συγγραφÝας του βιβλßου, ΝÜσος Χριστογιαννüπουλος, ο Δημ. Τριανταφυλλßδης, η Μßνα ΑδαμÜκη και η Μαρßα ΓεωργιÜδου.


 H ομιλßα του ΛαοκρÜτη ΒÜσση

Κυρßες και Κýριοι,

     Τα ομηρικÜ Ýπη εßναι το αρχÝτυπο του πολιτισμοý μας, θα Ýλεγα και το ταυτοτικü μας αρχÝτυπο, καθþς απü αυτÜ εκκινοýν και σ’ αυτÜ αναπÝμπουν τα χαρακτηριστικüτερα απ’ τα γνωρßσματα, θετικÜ και αρνητικÜ, της ελληνικÞς μας συλλογικüτητας στην υπερτρισχιλιετÞ της περιπÝτεια.
     Το σκεφτüμουνα, μεταξý πολλþν Üλλων, üσο μελετοýσα, για τις ανÜγκες της αποψινÞς παρουσßασης, τα «Ομηρομυθεýματα» του ΝÜσου Χριστογιαννüπουλου, που, εξ αντικειμÝνου, σε ωθοýν σε αναστοχαστικü «διÜλογο» με τη σýνολη αρχαßα ελληνικÞ δημιουργßα και τις πολλÝς ακüμη εκκρεμüτητες στη σχÝση μας μαζß της. Γιατß, παρÜ τα σχεδüν διακüσια χρüνια απ’ την απελευθÝρωσÞ μας, αυτÝς οι εκκρεμüτητες üχι μüνον εξακολουθοýν να βαραßνουν στους þμους μας, αλλÜ και να ρßχνουν ενßοτε τη σκιÜ τους στην πορεßα μας προς το μÝλλον. (Για παρÜδειγμα, να διδÜσκονται, ναι Þ üχι, κι αν ναι, πþς και σε ποια Ýκταση, τα αρχαßα ελληνικÜ στα σχολεßα μας Þ εßναι δεδομÝνη Þ üχι η ιστορικÞ συνÝχεια του ελληνισμοý, για να μην ποýμε πως ακüμη δεν αξιωθÞκαμε να γßνουμε Ýνα σοβαρü κÝντρο αρχαßων ελληνικþν σπουδþν στον σýγχρονο κüσμο, οýτε καν βυζαντινþν Þ Ýστω νεοελληνικþν).
     Γιατß, θα μου πεßτε, τα λÝω αυτÜ; Μα γιατß τα «Ομηρομυθεýματα», με τον παιγνιþδη τρüπο γραφÞς τους, δεν συνιστοýν μüνο μιαν ευρηματικÜ θεατρικÞ ανÜπλαση της ΙλιÜδας αλλÜ και Ýναν πολý ιδιαßτερο διÜλογο με τη βαθýτερη ουσßα του πρþτου εκ των ομηρικþν επþν. Μια πολý ιδιαßτερη στÜση προσÝγγισης, θα Ýλεγα, που, χÜρη στη λογοτεχνικÞ της διÜσταση, προφανþς και υπερβαßνει τα στενÜ üρια των φιλολογικþν ερμηνειþν, χωρßς üμως και να στερεßται φιλολογικοý υποστρþματος.
     Προσπερνþντας τα γενικüτερα ζητÞματα που εξ αντικειμÝνου τßθενται –και για τα οποßα απλþς σας υποψßασα, üσο ενδιαφÝροντα κι αν εßναι αυτÜ–, θα επικεντρωθþ στην ανÜδειξη, προφανþς πολý συνεπτυγμÝνα, των βασικüτερων λüγων που καθιστοýν το βιβλßο του Ν. Χριστογιαννüπουλου ευρηματικÜ πρωτüτυπο και εξαιρετικÜ λειτουργικü ως προς το αποτÝλεσμÜ του, ιδßως χÜρη στην ανÜλαφρη αισθητικÞ βßωση που χαρßζουν οι αναπλÜσεις ακüμα και των πιο συγκλονιστικþν στιγμþν της ομηρικÞς αφÞγησης.
     Πρþτο λüγο θεωρþ το προειρημÝνο φιλολογικü υπüστρωμα που συνÝχει και καθιστÜ ιστορικÜ Ýγκυρη και γι’ αυτü Ýντιμη την ανÜπλασÞ του. Ο ευθυμογραφικÜ παιγνιþδης τρüπος γραφÞς, με τα πικÜντικα ευρÞματÜ της, κÜθε Üλλο παρÜ αδικεß την υψιπετÞ ομηρικÞ δημιουργßα. Τουναντßον, διασφαλßζει μιαν αλλιþτικη πρüσληψÞ της, που καθüλου δεν συνιστÜ «βλÜσφημη» προσÝγγισÞ της, üπως ενδεχομÝνως θα το Þθελε Ýνας αυστηρÜ πουριτανικüς φιλολογικüς λüγος. Κι εßναι αυτÞ η αλλιþτικη πρüσληψη της ΙλιÜδας που εντÝλει καταξιþνει το αναπλαστικü εγχεßρημα του Ν. Χριστογιαννüπουλου, επιβεβαιþνοντας το πüσο ευρý εßναι το πεδßο του διαλüγου με τα αρχετυπικÜ κεßμενα της αρχαιüτητÜς μας, üταν υπÜρχει γνþση και εμπνευσμÝνη δημιουργικüτητα.
     Δεýτερο λüγο θεωρþ τη σκηνοθετικÞ θεατροποßηση της üλης γραφÞς, με τους απλοýς και γι’ αυτü πολý ουσιαστικοýς διαλüγους, που συμπυκνþνουν και αναδεικνýουν τις μεγÜλες στιγμÝς κÜθε ραψωδßας, μεταλαμπαδεýοντας με τον πιο εýγλωττο τρüπο τα μηνýματÜ τους. Δεν εßναι εýκολη η τÝχνη Þ και η τεχνικÞ του διαλüγου, üπως δεν εßναι εýκολη η θεατροποιημÝνη ανÜπλαση ενüς Ýργου üπως η ομηρικÞ ΙλιÜδα. Εκτιμþ πως ο Ν. Χριστογιανüπουλος δοκιμÜστηκε στα «ΟμηρομυθεýματÜ» του επιτυχþς και στα δυο. Κι εßμαι περßεργος να ιδþ την αντßστοιχη θεατροποßηση του Λιβαθηνοý.
     Τρßτος λüγος, απ’ τους πλÝον ευρηματικοýς, εßναι η ενοποßηση του ιστορικοý χρüνου απ’ τον ¼μηρο ως τις μÝρες μας, Ýτσι που στους ομηρικοýς Þρωες να υποστασιοποιεßται ο διαχρονικüς ¸λληνας, με üλα του τα προτερÞματα αλλÜ και üλα του τα ελαττþματα. Καθþς μÜλιστα ο συγγραφÝας κατεβÜζει αυτοýς τους Þρωες στα μÝτρα της ελληνικÞς καθημερινüτητας των καιρþν μας, κατορθþνει να τους καταστÞσει οικεßα πρüσωπα της διπλανÞς μας πüρτας, χωρßς ταυτüχρονα, που εßναι και το μεγÜλο του επßτευγμα, να μειþνεται οýτε επ’ ελÜχιστον η μυθολογικÞ τους μαγεßα. ΧÜρη σ’ αυτÞ την üντως ευρηματικÞ ενοποßηση του χρüνου, η ομηρικÞ εποχÞ θεωρεßται υπü το πρßσμα της σημερινÞς κι η σημερινÞ εποχÞ υπü το πρßσμα της ομηρικÞς, με το φως που ρßχνει η μια στην Üλλη να μας επιτρÝπει να αναγιγνþσκουμε την αδιαμφισβÞτητη ταυτοτικÞ μας συνÝχεια στην μακρÜ ιστορικÞ μας διαδρομÞ. ¸ξυπνες αντιστοιχßσεις καταστÜσεων της ομηρικÞς και της σημερινÞς εποχÞς, ελληνικÞς κυρßως αλλÜ και διεθνοýς, καθþς μÜλιστα αντιμετωπßζονται με περιπαιχτικÞ και χιουμοριστικÞ συνÞθως διÜθεση, επιτρÝπουν πολý ουσιαστικÝς αναγνþσεις του βÜθους τους, χωρßς μÜλιστα να χρειÜζονται και οι συνÞθεις ηχηρÝς αναλýσεις. Εßναι πολý σημαντικü που ο Ν. Χριστογιαννüπουλος κÜνει Ýνα το ομηρικü χτες με το σÞμερα, τους θεοýς, τους Þρωες, τους ανθρþπους, τα διαβοýλια των θεþν και των ηρþων, τη ΒουλÞ των ΕλλÞνων, τις ΜεγÜλες ΔυνÜμεις και τüσα Üλλα, φωτßζοντας, üπως εßπα, μÝσα απ’ το χτες το σÞμερα και μÝσα απ’ το σÞμερα το χτες.
     ΤÝταρτος λüγος, που ßσως αυτüς περισσüτερο χαρακτηρßζει το βιβλßο, εßναι ü,τι Þδη Ýχω αποκαλÝσει παιγνιþδη γραφÞ, περιπαιχτικÞ και χιουμοριστικÞ, που σε κÜποιες πινελιÝς της θυμßζει κÜτι απü Τσιφüρο, χωρßς üμως να εßναι μßμηση Τσιφüρου, üπως δεν εßναι και παρωδßα Þ σÜτιρα, παρ’ üτι αφÞνει ποý και ποý μια κÜποια αßσθηση παρωδßας και σÜτιρας. Στο ερþτημα τι εßναι τελικÜ αυτÞ η παιγνιþδης γραφÞ, δεν μπορþ να προσθÝσω κÜτι περισσüτερο απ’ το üτι εßναι Ýνα Ýξυπνα ευθυμογραφικü και πολý προσωπικü στιλ γραφÞς του Ν. Χριστογιαννüπουλου, το οποßο δεν εκπßπτει σε αντιαισθητικοýς εξυπνακισμοýς και, προπαντüς, δεν ρßχνει νερü στο μýλο μιας εξυπνακßστικης απομÜγευσης του ομηρικοý Ýπους, που πολý θα ταßριαζε στο σχεδüν κυρßαρχο κλßμα –κÜτι σαν ιδεολογßα– της μεταπολιτευτικÞς αποδüμησης παντüς του ελληνικοý. Μπορεß, ενδεχομÝνως, να χρειÜζεται περισσüτερο δοýλεμα για να δικαιωθεß αισθητικÜ και να αναγνωριστεß γενικüτερα ως προσωπικü στιλ γραφÞς. Κανεßς üμως δεν μπορεß να αρνηθεß πως εßναι Ýνα πολý προσωπικü και πετυχημÝνο στυλ γραφÞς. ΠετυχημÝνο εκ του αποτελÝσματος, αφοý, üταν διαβÜσεις τα «Ομηρομυθεýματα», Ýχεις μιαν απßθανη οικεßωση με τους θεοýς, τους Þρωες και το συνολικüτερο κλßμα της ομηρικÞς εποχÞς. Κι αυτü με Ýναν, üπως Þδη Ýχω τονßσει, ανÜλαφρα περιπαιχτικü και παιγνιþδη τρüπο, που βοηθÜει την καλÞ ανÜγνωση του «χτες» μÝσα απ’ το «σÞμερα» και του «σÞμερα» μÝσα απ’ το «χτες».
     Ολοκληρþνοντας την πολý ενδεικτικÞ δικÞ μου ανÜγνωση της «ΟμηρομυθευμÜτων» του Ν. Χριστογιαννüπουλου, θα μου επιτρÝψετε να επιστρÝψω στην αφετηρßα της παρουσßασÞς μου και να υπομνÞσω την ανÜγκη επιτÝλους να λýσουμε τους πολλοýς Üλυτους κüμπους στη σχÝση με το δυσβÜσταχτο παρελθüν μας, Ýτσι þστε, πατþντας γερÜ στις κορυφÝς του, να μποροýμε να αγναντεýουμε το μÝλλον – Þ, καλýτερα, για να Ýχουμε μÝλλον.
Πολý περισσüτερο θα Þθελα να μου επιτρÝψετε –δßκην επιλüγου– μιαν αναγωγικÞ, με αφορμÞ το βιβλßο, επισÞμανση της βαθýτερης ρßζας, των βαθýτερων αιτßων της οδυνηρÜ βιοýμενης απ’ το λαü μας και αδÞλου τελικοý αποτελÝσματος για τον τüπο μας μεταπολιτευτικÞς χρεοκοπßας μας, που εßναι αßτια πολιτιστικÜ, πνευματικÜ δηλαδÞ, ηθικÜ, αξιακÜ και εντÝλει ταυτοτικÜ. Καθþς μοιÜζει να Ýχει πειραχτεß το ßδιο το πολιτιστικü μας κýτταρο, αυτü που στηρßζει διαχρονικÜ την ýπαρξη της ελληνικÞς μας συλλογικüτητας. Που σημαßνει πως η αναγεννητικÞ μας αναθεμελßωση προûποθÝτει πρωτßστως την πολιτιστικÞ αφýπνισÞ μας (στη βÜση πÜντοτε μιας πολý ποιοτικÞς ελληνικÞς παιδεßας!).
     ¸χει ειπωθεß –μην το πÜρουμε κατÜ γρÜμμα– πως «αν üλοι οι λαοß, για να προοδεýσουν, πρÝπει να βαδßσουν μπροστÜ, εμεßς πρÝπει να γυρßσουμε πßσω». ¼λοι καταλαβαßνουμε, νομßζω, το νüημα της φρÜσης. Και το βιβλßο που παρουσιÜσαμε απüψε εßναι Ýνα μικρü αλλÜ πολý καλü δεßγμα για το πþς μπορεßς «γυρßζοντας πßσω» να θεωρεßς στοχαστικüτερα το παρüν και να αγναντεýεις καλýτερα και μακρýτερα το μÝλλον. Κι εßναι τüσες οι κορφÝς της υπερτρισχιλιετοýς ιστορικο-πολιτιστικÞς μας διαδρομÞς που Ýχουμε να πατÞσουμε, για να αγναντÝψουμε το μÝλλον! Πρωτßστως, üμως, για να Ýχουμε μÝλλον!

ΠολλÜ συγχαρητÞρια στον συγγραφÝα
και καλοτÜξιδο το βιβλßο του!
Σας ευχαριστþ
ΛαοκρÜτης ΒÜσσης


H  Σοφßα Καλογεροποýλου, η οποßα φιλοτÝχνησε το εξþφυλλο του βιβλßου ‘Ομηρομυθεýματα’, η Χριστßνα Κερπινιþτη και ο ΝÜσος Χριστογιαννüπουλος


ΣυμμαθητÝς της τÜξης του '64 του Κολλεγßου στην παρουσßαση του βιβλßου του ΝÜσου Χριστογιαννüπουλου ‘Ομηρομυθεýματα στο Polis café.
Εξ αριστερþν προς τα δεξιÜ: ΔιαμαντÞς ΠατÝρας, ΔημÞτρης Παπαθανασßου, Κþστας ΚωνστιÜντος, ΝÜσος Χριστογιαννüπουλος, ΔημÞτρης ΤσεμετζÞς και ΔημÞτρης Βαμβακüπουλος


Ο συγγραφÝας με τους πρþην συμμαθητÝς του στο ΚολÝγιο κι αργüτερα συναδÝλφους του Νομικοýς, Χρßστο ΓεραρÞ και Κþστα ΜενουδÜκο.

ΕπιστροφÞ στα βιβλßα