Παρουσίαση του βιβλίου στο Polis Art Café

Άποψη από το πάνελ της εκδήλωσης: Ο Βασίλης Χατζηιακώβου στο καλωσόρισμά του, ενώ διακρίνονται ο συγγραφέας του βιβλίου, Νάσος Χριστογιαννόπουλος, ο Δημ. Τριανταφυλλίδης, η Μίνα Αδαμάκη και η Μαρία Γεωργιάδου.

 H ομιλία του Λαοκράτη Βάσση

Κυρίες και Κύριοι,

     Τα ομηρικά έπη είναι το αρχέτυπο του πολιτισμού μας, θα έλεγα και το ταυτοτικό μας αρχέτυπο, καθώς από αυτά εκκινούν και σ’ αυτά αναπέμπουν τα χαρακτηριστικότερα απ’ τα γνωρίσματα, θετικά και αρνητικά, της ελληνικής μας συλλογικότητας στην υπερτρισχιλιετή της περιπέτεια.
     Το σκεφτόμουνα, μεταξύ πολλών άλλων, όσο μελετούσα, για τις ανάγκες της αποψινής παρουσίασης, τα «Ομηρομυθεύματα» του Νάσου Χριστογιαννόπουλου, που, εξ αντικειμένου, σε ωθούν σε αναστοχαστικό «διάλογο» με τη σύνολη αρχαία ελληνική δημιουργία και τις πολλές ακόμη εκκρεμότητες στη σχέση μας μαζί της. Γιατί, παρά τα σχεδόν διακόσια χρόνια απ’ την απελευθέρωσή μας, αυτές οι εκκρεμότητες όχι μόνον εξακολουθούν να βαραίνουν στους ώμους μας, αλλά και να ρίχνουν ενίοτε τη σκιά τους στην πορεία μας προς το μέλλον. (Για παράδειγμα, να διδάσκονται, ναι ή όχι, κι αν ναι, πώς και σε ποια έκταση, τα αρχαία ελληνικά στα σχολεία μας ή είναι δεδομένη ή όχι η ιστορική συνέχεια του ελληνισμού, για να μην πούμε πως ακόμη δεν αξιωθήκαμε να γίνουμε ένα σοβαρό κέντρο αρχαίων ελληνικών σπουδών στον σύγχρονο κόσμο, ούτε καν βυζαντινών ή έστω νεοελληνικών).
     Γιατί, θα μου πείτε, τα λέω αυτά; Μα γιατί τα «Ομηρομυθεύματα», με τον παιγνιώδη τρόπο γραφής τους, δεν συνιστούν μόνο μιαν ευρηματικά θεατρική ανάπλαση της Ιλιάδας αλλά και έναν πολύ ιδιαίτερο διάλογο με τη βαθύτερη ουσία του πρώτου εκ των ομηρικών επών. Μια πολύ ιδιαίτερη στάση προσέγγισης, θα έλεγα, που, χάρη στη λογοτεχνική της διάσταση, προφανώς και υπερβαίνει τα στενά όρια των φιλολογικών ερμηνειών, χωρίς όμως και να στερείται φιλολογικού υποστρώματος.
     Προσπερνώντας τα γενικότερα ζητήματα που εξ αντικειμένου τίθενται –και για τα οποία απλώς σας υποψίασα, όσο ενδιαφέροντα κι αν είναι αυτά–, θα επικεντρωθώ στην ανάδειξη, προφανώς πολύ συνεπτυγμένα, των βασικότερων λόγων που καθιστούν το βιβλίο του Ν. Χριστογιαννόπουλου ευρηματικά πρωτότυπο και εξαιρετικά λειτουργικό ως προς το αποτέλεσμά του, ιδίως χάρη στην ανάλαφρη αισθητική βίωση που χαρίζουν οι αναπλάσεις ακόμα και των πιο συγκλονιστικών στιγμών της ομηρικής αφήγησης.
     Πρώτο λόγο θεωρώ το προειρημένο φιλολογικό υπόστρωμα που συνέχει και καθιστά ιστορικά έγκυρη και γι’ αυτό έντιμη την ανάπλασή του. Ο ευθυμογραφικά παιγνιώδης τρόπος γραφής, με τα πικάντικα ευρήματά της, κάθε άλλο παρά αδικεί την υψιπετή ομηρική δημιουργία. Τουναντίον, διασφαλίζει μιαν αλλιώτικη πρόσληψή της, που καθόλου δεν συνιστά «βλάσφημη» προσέγγισή της, όπως ενδεχομένως θα το ήθελε ένας αυστηρά πουριτανικός φιλολογικός λόγος. Κι είναι αυτή η αλλιώτικη πρόσληψη της Ιλιάδας που εντέλει καταξιώνει το αναπλαστικό εγχείρημα του Ν. Χριστογιαννόπουλου, επιβεβαιώνοντας το πόσο ευρύ είναι το πεδίο του διαλόγου με τα αρχετυπικά κείμενα της αρχαιότητάς μας, όταν υπάρχει γνώση και εμπνευσμένη δημιουργικότητα.
     Δεύτερο λόγο θεωρώ τη σκηνοθετική θεατροποίηση της όλης γραφής, με τους απλούς και γι’ αυτό πολύ ουσιαστικούς διαλόγους, που συμπυκνώνουν και αναδεικνύουν τις μεγάλες στιγμές κάθε ραψωδίας, μεταλαμπαδεύοντας με τον πιο εύγλωττο τρόπο τα μηνύματά τους. Δεν είναι εύκολη η τέχνη ή και η τεχνική του διαλόγου, όπως δεν είναι εύκολη η θεατροποιημένη ανάπλαση ενός έργου όπως η ομηρική Ιλιάδα. Εκτιμώ πως ο Ν. Χριστογιανόπουλος δοκιμάστηκε στα «Ομηρομυθεύματά» του επιτυχώς και στα δυο. Κι είμαι περίεργος να ιδώ την αντίστοιχη θεατροποίηση του Λιβαθηνού.
     Τρίτος λόγος, απ’ τους πλέον ευρηματικούς, είναι η ενοποίηση του ιστορικού χρόνου απ’ τον Όμηρο ως τις μέρες μας, έτσι που στους ομηρικούς ήρωες να υποστασιοποιείται ο διαχρονικός Έλληνας, με όλα του τα προτερήματα αλλά και όλα του τα ελαττώματα. Καθώς μάλιστα ο συγγραφέας κατεβάζει αυτούς τους ήρωες στα μέτρα της ελληνικής καθημερινότητας των καιρών μας, κατορθώνει να τους καταστήσει οικεία πρόσωπα της διπλανής μας πόρτας, χωρίς ταυτόχρονα, που είναι και το μεγάλο του επίτευγμα, να μειώνεται ούτε επ’ ελάχιστον η μυθολογική τους μαγεία. Χάρη σ’ αυτή την όντως ευρηματική ενοποίηση του χρόνου, η ομηρική εποχή θεωρείται υπό το πρίσμα της σημερινής κι η σημερινή εποχή υπό το πρίσμα της ομηρικής, με το φως που ρίχνει η μια στην άλλη να μας επιτρέπει να αναγιγνώσκουμε την αδιαμφισβήτητη ταυτοτική μας συνέχεια στην μακρά ιστορική μας διαδρομή. Έξυπνες αντιστοιχίσεις καταστάσεων της ομηρικής και της σημερινής εποχής, ελληνικής κυρίως αλλά και διεθνούς, καθώς μάλιστα αντιμετωπίζονται με περιπαιχτική και χιουμοριστική συνήθως διάθεση, επιτρέπουν πολύ ουσιαστικές αναγνώσεις του βάθους τους, χωρίς μάλιστα να χρειάζονται και οι συνήθεις ηχηρές αναλύσεις. Είναι πολύ σημαντικό που ο Ν. Χριστογιαννόπουλος κάνει ένα το ομηρικό χτες με το σήμερα, τους θεούς, τους ήρωες, τους ανθρώπους, τα διαβούλια των θεών και των ηρώων, τη Βουλή των Ελλήνων, τις Μεγάλες Δυνάμεις και τόσα άλλα, φωτίζοντας, όπως είπα, μέσα απ’ το χτες το σήμερα και μέσα απ’ το σήμερα το χτες.
     Τέταρτος λόγος, που ίσως αυτός περισσότερο χαρακτηρίζει το βιβλίο, είναι ό,τι ήδη έχω αποκαλέσει παιγνιώδη γραφή, περιπαιχτική και χιουμοριστική, που σε κάποιες πινελιές της θυμίζει κάτι από Τσιφόρο, χωρίς όμως να είναι μίμηση Τσιφόρου, όπως δεν είναι και παρωδία ή σάτιρα, παρ’ ότι αφήνει πού και πού μια κάποια αίσθηση παρωδίας και σάτιρας. Στο ερώτημα τι είναι τελικά αυτή η παιγνιώδης γραφή, δεν μπορώ να προσθέσω κάτι περισσότερο απ’ το ότι είναι ένα έξυπνα ευθυμογραφικό και πολύ προσωπικό στιλ γραφής του Ν. Χριστογιαννόπουλου, το οποίο δεν εκπίπτει σε αντιαισθητικούς εξυπνακισμούς και, προπαντός, δεν ρίχνει νερό στο μύλο μιας εξυπνακίστικης απομάγευσης του ομηρικού έπους, που πολύ θα ταίριαζε στο σχεδόν κυρίαρχο κλίμα –κάτι σαν ιδεολογία– της μεταπολιτευτικής αποδόμησης παντός του ελληνικού. Μπορεί, ενδεχομένως, να χρειάζεται περισσότερο δούλεμα για να δικαιωθεί αισθητικά και να αναγνωριστεί γενικότερα ως προσωπικό στιλ γραφής. Κανείς όμως δεν μπορεί να αρνηθεί πως είναι ένα πολύ προσωπικό και πετυχημένο στυλ γραφής. Πετυχημένο εκ του αποτελέσματος, αφού, όταν διαβάσεις τα «Ομηρομυθεύματα», έχεις μιαν απίθανη οικείωση με τους θεούς, τους ήρωες και το συνολικότερο κλίμα της ομηρικής εποχής. Κι αυτό με έναν, όπως ήδη έχω τονίσει, ανάλαφρα περιπαιχτικό και παιγνιώδη τρόπο, που βοηθάει την καλή ανάγνωση του «χτες» μέσα απ’ το «σήμερα» και του «σήμερα» μέσα απ’ το «χτες».
     Ολοκληρώνοντας την πολύ ενδεικτική δική μου ανάγνωση της «Ομηρομυθευμάτων» του Ν. Χριστογιαννόπουλου, θα μου επιτρέψετε να επιστρέψω στην αφετηρία της παρουσίασής μου και να υπομνήσω την ανάγκη επιτέλους να λύσουμε τους πολλούς άλυτους κόμπους στη σχέση με το δυσβάσταχτο παρελθόν μας, έτσι ώστε, πατώντας γερά στις κορυφές του, να μπορούμε να αγναντεύουμε το μέλλον – ή, καλύτερα, για να έχουμε μέλλον.
Πολύ περισσότερο θα ήθελα να μου επιτρέψετε –δίκην επιλόγου– μιαν αναγωγική, με αφορμή το βιβλίο, επισήμανση της βαθύτερης ρίζας, των βαθύτερων αιτίων της οδυνηρά βιούμενης απ’ το λαό μας και αδήλου τελικού αποτελέσματος για τον τόπο μας μεταπολιτευτικής χρεοκοπίας μας, που είναι αίτια πολιτιστικά, πνευματικά δηλαδή, ηθικά, αξιακά και εντέλει ταυτοτικά. Καθώς μοιάζει να έχει πειραχτεί το ίδιο το πολιτιστικό μας κύτταρο, αυτό που στηρίζει διαχρονικά την ύπαρξη της ελληνικής μας συλλογικότητας. Που σημαίνει πως η αναγεννητική μας αναθεμελίωση προϋποθέτει πρωτίστως την πολιτιστική αφύπνισή μας (στη βάση πάντοτε μιας πολύ ποιοτικής ελληνικής παιδείας!).
     Έχει ειπωθεί –μην το πάρουμε κατά γράμμα– πως «αν όλοι οι λαοί, για να προοδεύσουν, πρέπει να βαδίσουν μπροστά, εμείς πρέπει να γυρίσουμε πίσω». Όλοι καταλαβαίνουμε, νομίζω, το νόημα της φράσης. Και το βιβλίο που παρουσιάσαμε απόψε είναι ένα μικρό αλλά πολύ καλό δείγμα για το πώς μπορείς «γυρίζοντας πίσω» να θεωρείς στοχαστικότερα το παρόν και να αγναντεύεις καλύτερα και μακρύτερα το μέλλον. Κι είναι τόσες οι κορφές της υπερτρισχιλιετούς ιστορικο-πολιτιστικής μας διαδρομής που έχουμε να πατήσουμε, για να αγναντέψουμε το μέλλον! Πρωτίστως, όμως, για να έχουμε μέλλον!

Πολλά συγχαρητήρια στον συγγραφέα
και καλοτάξιδο το βιβλίο του!
Σας ευχαριστώ
Λαοκράτης Βάσσης

H  Σοφία Καλογεροπούλου, η οποία φιλοτέχνησε το εξώφυλλο του βιβλίου ‘Ομηρομυθεύματα’, η Χριστίνα Κερπινιώτη και ο Νάσος Χριστογιαννόπουλος

Συμμαθητές της τάξης του '64 του Κολλεγίου στην παρουσίαση του βιβλίου του Νάσου Χριστογιαννόπουλου ‘Ομηρομυθεύματα στο Polis café.
Εξ αριστερών προς τα δεξιά: Διαμαντής Πατέρας, Δημήτρης Παπαθανασίου, Κώστας Κωνστιάντος, Νάσος Χριστογιαννόπουλος, Δημήτρης Τσεμετζής και Δημήτρης Βαμβακόπουλος

Ο συγγραφέας με τους πρώην συμμαθητές του στο Κολέγιο κι αργότερα συναδέλφους του Νομικούς, Χρίστο Γεραρή και Κώστα Μενουδάκο.