ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, ΓΙΑΤΙ; ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΣΗΜΕΡΑ…

Μυθολογία, γιατί; Και μάλιστα με χιουμοριστική και προσγειωτική συνάμα διάθεση. Το ερώτημα –υπό συνθήκες αρχών του 21ου αιώνα, μετά από εκσυγχρονισμούς και εντάξεις στο σκληρό πυρήνα της Ευρώπης (και ανώμαλες προσγειώσεις, εν συνεχεία) στην Ελλάδα, μετά από χρόνια πίεσης και ακατεύθυντης πορείας, από συζητήσεις για Ευρωσύνταγμα και από μονόδρομη σκέψη για Σύμφωνο Σταθερότητας στην Ευρώπη, μετά από 11η Σεπτεμβρίου και συμμαχία των απρόθυμων προθύμων και νέο-απομονωτισμό καταμεσής στο δόγμα του προληπτικού πλήγματος στις ΗΠΑ– δε βρίσκει επαρκή απάντηση στο “προηγούμενο Τσιφόρου”. Όσο κι αν είναι γοητευτικό. Ιδίως σήμερα!
Μυθολογία, λοιπόν, επειδή μέσα απ’ αυτήν την ξενάγηση σ’ ένα σύμπαν θεών και ηρώων που κουβαλούν μέσα τους τόσα ανθρώπινα (εν τέλει, ίσως ίσως, όλα τα ανθρώπινα) πήραν ήδη οι παλιοί ή, μάλλον, έδωσαν στον εαυτό τους τη μεγάλη δυνατότητα να στρέφουν το βλέμμα προς τα πάνω, προς τα εκεί όπου κατοικούν δυνάμεις και νομοτέλειες – χωρίς το δέος των ανατολικών πολιτισμών. Ε, και σήμερα την έχουμε την ανάγκη να κοιτάξουμε προς τα πάνω – όπου ενοικούν άλλου είδους, βέβαια, και άλλης τάξης δυνάμεις, τις οποίες όμως είναι ανάγκη να αποκαθηλώνουμε, να κοιτάζουμε κατάματα. Αν αυτά είναι ένα σπέρμα ελευθερίας, τότε τα πάθη που κουβαλάνε μέσα τους τα μυθολογικά dramatis personae, οι αδυναμίες και οι παρορμήσεις τους βοηθούν το να βρεθεί ο θνητός –ο άνθρωπος, ο πολίτης– στο κέντρο του συστήματος αξιών (και του πλέγματος προβλημάτων της ανθρώπινης εμπειρίας, εντάξει!). Εν τέλει στο κέντρο των πραγμάτων.
Αν, τώρα, αυτή η ξενάγηση επιχειρείται με το μανδύα –ή το νυστέρι– της σάτιρας, τότε η προσφορά σε μια πιο προσγειωμένη / πιο ισορροπημένη ένταξή μας στη δύσκολη πραγματικότητα γίνεται ακόμη μεγαλύτερη. Γι αυτό, λοιπόν, μυθολογία σήμερα με θυμοσοφική διάθεση…

Α. Δ. Παπαγιαννίδης

Δημοσίευση στην εφημερίδα Θεσσαλική

Βιβλιοπαρουσίαση
Η μυθοΛογία στο στόχαστρο του ...νεοέλληνα

Η μυθολογία για μας τους Έλληνες δεν είναι μια νεκρή υπόθεση, αλλά ζώσα πραγματικότητα, κατάσταση με βάθος και πλάτος, στη γλώσσα μας και στην ψυχή μας. Με το πέρασμα των αιώνων άλλαξαν πολλά και μοιραία άλλαξαν και αλλάξουν οι συνθήκες ζωής, οι προσανατολισμοί και οι επιθυμίες των ανθρώπων. Είναι δύσκολο όμως, έως αδύνατο, να απαρνηθεί κανείς το βαθύτερο "είναι" του, το οποίο αποτελεί συναίρεση του ατομικού και συλλογικού "εγώ". Ο ελληνισμός καθώς σμιλεύτηκε μέσα από αγώνες για τις αξίες της ζωής, όπως ελευθερία, πίστη, ειρήνη, ανθρωπισμό, τέχνη, πολιτισμό κ.λπ. έχει καταστεί ένα αρραγές και συμπαγές κοίτασμα, ένα διαμάντι που αντέχει τη σύγχρονη πλημμυρίδα της αλαζονικής τεχνολογίας. Τελικά δηλαδή μιλώντας για τη μυθολογία μας μιλούμε για τον ελληνισμό, έτσι όπως έχει αποτυπωθεί στον τόπο μας ως οδώνυμα, ως ονομασίες ποταμών, λιμνών, βουνών, πόλεων, ποδοσφαιρικών ομάδων, ως βαπτιστικά ονόματα, ως θρύλοι και παραδόσεις. Ο πολιτισμός αυτού του τόπου ζυμώνεται με τη μαγιά του χθες, τα υλικά του σήμερα και τα όνειρα του αύριο: με το μύθο, την πραγματικότητα και το μέλλον. Μελετώντας αυτά τα υλικά ουσιαστικά μελετούμε την ταυτότητά μας, τα ριζώματα της ψυχής μας. Το βιβλίο του Νάσου Χριστογιαννόπουλου "Ορμυθοσκαλίσματα, Ελληνική... Μυθολογία", (εκδ. Εμπειρία Εκδοτική, Αθήνα 2004) περιλαμβάνει σαράντα κείμενα αναφερόμενα α) στην Κοσμογονία, β) στους Ολύμπιους θεούς και γ) στη ζωή και τους άθλους του Ηρακλή. Είναι ασυνήθιστο βιβλίο και αυτό ας είναι μια προειδοποίηση για τον αναγνώστη που...δεν έχει χιούμορ, που δεν έχει διαβάσει Τσιφόρο, τον πρώτο διδάξαντα αυτή τη γραφή. Σπεύδω να δηλώσω ότι είμαι ενθουσιασμένος με τον εντελώς ιδιαίτερα ανατρεπτικό λόγο της αφήγησης, τον ειρωνικό και "πιπεράτο", αυτόν που μας οδηγεί πίσω από το "παραβάν" και συνθέτει τον κόσμο "οίον αν γένοιτο", όπως θα μπορούσε να έχουν εξελιχθεί τα γεγονότα. Είναι από τα λίγα βιβλία που με διασκέδασαν από την πρώτη σελίδα ως την τελευταία. Είχα την εντύπωση, όσο το διάβαζα, ότι οι αρχαίοι θεοί, ο Ηρακλής, οι ήρωες και οι ημίθεοι δρούσαν ανάμεσά μας. Το μυστικό και η δυσκολία της τέχνης, όπως σημειώνει ο συγγραφέας Τσέζαρε Παβέζε είναι "να αποδώσεις ως έκπληξη πράγματα γνωστά". Αυτό το κατορθώνει με το παραπάνω ο Νόσος Χριστογιαννόπουλος. Η διάθεση εδώ του συγγραφέα να παίξει, να αστειευτεί, να ανατρέψει, να παραμορφώσει καταστάσεις και χαρακτήρες, αλλά και η διάχυτη γαργαλιστική αύρα της γραφής παρασύρουν τον αναγνώστη στο γοητευτικό ταξίδι της αφήγησης και τον καθιστούν ομοδιηγητή και συνσυγγραφέα, τον κάνουν δηλαδή να δει με άλλα μάτια γνωστούς μύθους και γνωστά πράγματα. Η όλη σύλληψη του έργου, θάλεγε κανείς, είναι μια σύγχρονη κοπή του Δωδεκάθεου και με πρόσχημα αυτό θίγονται τα κακώς κείμενα της κοινωνίας, σύγχρονα προβλήματα κοινωνικά, πολιτικά, γλωσσικά κ.λπ. Ας αναφερθούμε όμως σε ορισμένα χαρακτηριστικά του βιβλίου.
α). Το πρώτο που εντυπωσιάζει είναι η αισθητική του βιβλίου, τα χρώματα και οι πίνακες ζωγραφικής, η σύνθεση του εξωφύλλου, το χαρτί και η άψογη εκτύπωση. Πάντως ένα βιβλίο όμορφο μοιάζει με ένα ωραία στρωμένο τραπέζι που έχει λογιών λογιών εδέσματα και ποτά, τραπέζι που μας προσκαλεί και μας προκαλεί.
β) Εντυπωσιάζει επίσης ο ευρηματικός τίτλος "Ορμυθοσκαλίσματα" Που παραπέμπει στη γνωστή λέξη ορνιθοσκαλίσματα. Και τον θεωρώ επιτυχή γιατί υπαινίσσεται τον τρόπο γραφής και αφήγησης των όσων έπρατταν οι δώδεκα θεοί. Δηλαδή ο συγγραφέας σκαλίζει και σχολιάζει τα πίσω από την κουρτίνα και βγάζει, κατά το κοινώς λεγόμενο, τα άπλυτα στη φόρα. Ο υπότιτλος "Ελληνική...Μυθολογία" υπογραμμίζει το πνεύμα και το χρώμα που δίνονται στα κείμενα περί μυθολογίας με συνειρμούς προς τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Ευρηματικοί είναι και οι τίτλοι των επιμέρους ενοτήτων όπως: Κατσικίσιο γάλα και πρώτος παγκόσμιος πόλεμος (=Τιτανομαχία), Γυναίκα του κουτιού (=Πανδώρα), Μια ανέραστη οικολόγα (=Αρτεμις, θεά της φύσης και του κυνηγιού), Δημητρούλα μου, γειά σου (=Δήμητρα, θεά της γεωργίας), Μπόχα και των γονέων (=Η κόπρος του Αυγεία), Η βρακοζώνα της Αμαζόνας (= Η ζώνη της Ιππολύτης) κ.λπ.
γ) Εκείνο όμως που κερδίζει περισσότερο τον αναγνώστη είναι η αφηγηματικότητα, ο τρόπος δηλαδή που διηγείται ο συγγραφέας τα γεγονότα. Ο κ. Χριστογιαννόπουλος είναι έμπειρος και γνώστης της λογοτεχνικής γραφής και χειρίζεται άριστα την ελληνική γλώσσα. Ήδη έχει στο ενεργητικό του μια ποιητική συλλογή και τρία μυθιστορήματα: "Ο ήλιος μπήκε από τη χαραμάδα", "έγκλημα στο Μέγαρο Μουσικής" και "Έρωτας καθολικώς". Η αφήγηση διανθίζεται από σκηνές χιουμοριστικές, σκαμπρόζικες, σατιρικές ή και μη "πολιτικώς ορθές". Έχει λόγο ζωντανό, παλιό κρασί σε καινούρια ασκιά, πράγμα που κάνει γοητευτική την αφήγηση.
Άλλο κύριο στοιχείο της είναι ο διάλογος που αποδίδει μοναδικά χαρακτήρες και καταστάσεις, με γνώση και ευαισθησία.
δ) Σχετικά με τη γλώσσα μπορούμε να πούμε πως είναι ευέλικτη, ρέουσα, σατιρική, αργκό, λαϊκή αλλά και καθαρεύουσα, όπου απαιτείται. Το ύφος δυνατό και προσαρμοσμένο στο χαρακτήρα των ηρώων με πολλούς λαϊκούς λογότυπους όπως αβέρτα κουβέρτα, φέξε μου και γλίστρησα κ.λπ.
ε) Η επιτυχία της αφηγηματικής εξιστόρησης των μυθολογημάτων αυτών έγκειται ενπολλοίς στους αναχρονισμούς με κοινωνικές , πολιτικές και γλωσσικές προεκτάσεις. Αφηγείται γεγονότα του απώτερου μυθολογικού παρελθόντος, με ταυτόχρονες αναφορές στο σήμερα, σε πρόσωπα και καταστάσεις οικείες και σύγχρονες. Δημιουργείται έτσι μια τραγελαφική, σουρεαλιστική πραγματικότητα, προκαλώντας το γέλιο και τη θυμηδία. Τα "Ορμυθοσκαλίσματα" προσφέρουν γνώση, χιούμορ, ευαισθησία. Είναι το βιβλίο για το οποίο μόνο επαίνους έχω να πω. Επαίνους για το πνεύμα του, τη διάθεση γραφής, την αφηγηματικότητα, τους αναχρονισμούς, την αισθητική του. Δε μένει παρά να το διαβάσετε κι εσείς, αγαπητοί αναγνώστες, αν δεν το έχετε ήδη διαβάσει, και να το χαρείτε με τον τρόπο σας.

Β. Δ. Αναγνωστοπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Χαρά στο κέφι του! Ο Νόσος Χριστογιαννόπουλος αποφάσισε να ασχοληθεί με την ελληνική μυθολογία, με αποτέλεσμα να της αλλάξει τα φώτα προς το καλύτερο, μέσα από τα «Ορμυθοσκαλίσματα» («Εμπειρία Εκδοτική»). Με δεδομένο το χιούμορ του, ο συγγραφέας απο­φάσισε να προχωρήσει σε εκτενές «ριράιτινγκ» χρησιμοποιώντας σημερινή γλώσσα και τρόπους. Και έτσι απέδωσε σε πολυσέλιδο, όμορφα εικονογραφημένο τόμο, σαράντα ιστορίες, από την Κοσμογονία, τους Ολύμπιους Θεούς και τους άθλους του Ηρακλή. Ο ίδιος σημειώνει: «...Απλώς με σεβασμό απέναντι στις δοξασίες των αρχαίων Ελλήνων και με θαυμασμό απέναντι στις μυθοπλαστικές τους ικανότητες, η παρούσα έκδοση, επιχειρεί "μηρυκαστική" αναμετάδοση των μύθων, σε συνδυασμό με την κριτική θεώρηση της σημερινής κοινωνίας». Γεύση για το ύφος του βιβλίου παίρνει ο αναγνώστης με το καλημέρα, στο πρώτο κεφάλαιο, που με τίτλο «Γεννητούρια και ακρωτηριασμοί», αρχίζει ως εξής: «Στην αρχή ήταν το χάος. Κι όταν λέμε χάος, εννο­ούμε χάος. Σαφές; Το απόλυτο τίποτα. Σαν τον Καραμανλή μ' εκείνο το πασί­γνωστο "Όταν λέμε ισόβια, εννοού­με ισόβια!". Για τους χουνταίους. Το χάος αυτό, λοιπόν, θεοποιήθηκε από τους αρχαίους. Και από το θεό Χάος γεννήθηκαν τέσσερα παιδιά: αρχικά η Τη -ή Γαία- ύστερα ο Έρωτας κι έπειτα το Ερεβος και η Νύχτα. "Οπα ένσταση" θα φωνάξει κάποιος. "Μόνο του τα έκανε το Χάος τα παιδάκια; Με τεχνητή γονιμοποίηση; Σωλήνας, να πούμε; Χωρίς σεξ; Εμείς στη δικιά μας θρησκεία, τη χριστιανική, έχουμε Αδάμ και Εύα, έτσι δεν είναι;"».

Μια... ανακατασκευή των μύθων των αρχαίων Ελλήνων σε συνδυασμό με μια κριτική θεώρηση της σημερινής κοινωνίας επιχειρεί ο Νάσος Χριστογιαννόπουλος με το τελευταίο του βιβλίο «Ορμυθοσκαλίσματα» (στη φωτογραφία το εξώφυλλο). Η ελληνική μυθολογία μεταφέρεται στη σύγχρονη πραγματικότητα, χωρίς να αποσκοπεί στην ολική απεικόνιση των μυθολογικών «συμβάντων». Ο συγγραφέας απέφυγε να ολισθήσει σε επαναλήψεις και αντιγραφές, αν και δεν διεκδικεί δάφνες πρωτότυπης διήγησης. Με σεβασμό απέναντι στις δοξασίες των αρχαίων Ελλήνων και με θαυμασμό στις μυθοπλαστικές τους ικανότητες, έφτιαξε σαράντα ιστορίες με θέμα την Κοσμογονία, τους ολύμπιους θεούς καθώς και τη ζωή και τους άθλους του ημίθεου Ηρακλή, οι οποίες παρουσιάζουν με σατιρική διάθεση ό,τι έχουμε διδαχθεί και καυτηριάζουν ό,τι ζούμε σήμερα. Πολυάριθμοι πίνακες τns ζωγράφου Σοφίας Καλογεροπούλου και του Αλκη Γκέσκου χάρισαν φως και χρώμα στα ασπρόμαυρα γράμματα... Το βιβλίο κυκλοφορεί από την Εμπειρία Εκδοτική.

Λώρη Κέζα

Από την Εμπειρία Εκδοτική κυκλοφορεί το βιβλίο του Νόσου Χριστογιαννόπουλου «Ορμυθοσκαλίσματα - Ελληνική Μυθολογία». Την επιμέλεια έχει κάνει ο Γιώργος Γιαννούσης,
Πρόκειται για την Ελληνική Μυθολογία μεταφερμένη στη σύγχρονη πραγματικότητα. Σαράντα ιστορίες, με θέμα την Κοσμογονία, τους ολύμπιους θεούς και τους άθλους του ημίθεου Ηρακλή, παρουσιάζονται με σατιρική διάθεση και πλούσια εικονογράφηση, για να μας θυμίσουν ό,τι έχουμε διδαχτεί παλιά και να καυτηριάζουν ό,τι ζούμε σήμερα. «Η παρούσα δεν αποσκοπεί σε μια ολική απεικόνιση των μυθολογικών συμβάντων. Πολύ λιγότερο στοχεύει στην κοινωνιολογική τους εμβάθυνση. Ούτε διεκδικεί δάφνες πρωτότυπης ή ρηξικέλευθης διήγησης. Απλώς με σεβασμό απέναντι από τις μυθοπλαστικές του ικανότητες, επιχειρεί μια "μηρυκαστική" αναμετάδοση των μύθων, σε συνδυασμό προς μια κριτική θεώρηση της σημερινής κοινωνίας».
Η εικονογράφηση οφείλεται αφενός στην καταξιωμένη ζωγράφο μας Σοφίο Μαζαράκη-Καλογεροπούλου και στον Άλκη Γκέσκο.

Η ελληνική μυθολογία μεταφερμένη στη σύγχρονη πραγματικότητα. Σαράντα ιστορίες, με θέμα την Κοσμογονία, τους Ολύμπιους θεούς και τους άθλους του ημίθεου Ηρακλή, παρουσιάζονται με σατιρική διάθεση και πλούσια (εικονογράφηση για να μας θυμίσουν ό,τι έχουμε διδαχτεί παλιά και να καυτηριάσουν ό,τι ζούσε σήμερα.
Η παρούσα έκδοση δεν αποσκοπεί σε μια ολική απεικόνιση των μυθολογικών συμβάντων. Πολύ λιγότερο στοχεύει στην κοινωνιολογική τους εμβάθυνση. Ούτε διεκδικεί δάφνες πρωτότυπης ή ρηξικέλευθης διήγησης. Απλώς, με σεβασμό απέναντι στις δοξασίες των αρχαίων Ελλήνων κα με θαυμασμό απέναντι στις μυθοπλαστικές τους ικανότητες, επιχειρεί μια μηρυκαστική αναμετάδοση των μύθων, σε συνδυασμό ύφος μια κριτική θεώρηση της σημερινής κοινωνίας».

Το νέο βιβλίο του φίλου της Μακρινίτσας συγγραφέα Νάσου Χριστογιαννόπουλου με τίτλο "Ορμύθοσκαλίσματα" Ελληνική... Μυθολογία, που κυκλοφόρησε από την Εμπειρία Εκδοτική, παρουσιάζεται την Παρασκευή 19 Αυγούστου 2005, ώρα 20.30, λίγο πριν την εμφάνιση της αυγουστιάτικης πανσελήνου, στην αυλή του Αρχοντικού Βατσαρέα - Μαυράκη, στη Μακρινίτσα, όπου η έδρα του Κέντρου Περιβάλλοντος Εκπαίδευσης.
Το βιβλίο θα παρουσιάσει ο κ. Βασίλης Αναγνωστόπουλος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης. Ακόμη, θα γίνει παρουσίαση δραματοποιημένων αποσπασμάτων του βιβλίου από το θεατρικό σχήμα "Χαρταετοί" του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Η παρουσίαση του βιβλίου είναι μια πρωτοβουλία και αποτέλεσμα συνεργασίας της Παιδαγωγικής Ομάδας του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρινίτσας, των εκδόσεων Εμπειρία Εκδοτική, του βιβλιοπωλείου "Γραφή" - Αννα Χαρμάνη και της Κοινότητας Μακρινίτσας, που συντονίζει ο κ. Νίκος Τσούκας.
Την ίδια ημέρα, στο ισόγειο του Αρχοντικού Βατσαρέα - Μαυράκη, θα εγκαινιαστεί έκθεση ζωγραφικής με έργα της Σοφίας Καλογεροπούλου - Μαζαράκη και του Αχιλλέα Γκέσκου. Η έκθεση θα διαρκέσει έως και 31 Αυγούστου 2005. Δυο λόγια για το βιβλίο: Η Ελληνική Μυθολογία μεταφερμένη στη σύγχρονη πραγματικότητα. Σαράντα ιστορίες με θέμα την Κοσμογονία, τους Ολύμπιους Θεούς και τους άθλους του ημίθεου Ηρακλή, παρουσιάζονται με σατιρική διάθεση και πλούσια εικονογράφηση, για να μας θυμίσουν ό,τι έχουμε διδαχτεί παλιά και να καυτηριάσουν ό,τι ζούμε σήμερα.